Gezondheidszorg

Lokale besturen kunnen een eigen, kwaliteitsvol preventiebeleid voeren, complementair aan het Vlaams beleid. Heel wat lokale besturen hebben al ervaring met projectmatige acties op het gebied van preventieve gezondheidszorg, maar het is best deze acties in te bedden in een meer structureel beleid. Dit kan met de kadermethodiek ‘Gezonde Gemeente’, die door het Vlaams Instituut Gezond Leven is ontwikkeld. De methodiek biedt een houvast om een kwaliteitsvol gezondheidsbeleid uit te bouwen.

Lokale besturen kunnen voor het voeren van een lokaal preventiebeleid rekenen op de ondersteuning van het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO). Er zijn vijftien LOGO’s in Vlaanderen en Brussel. Lokale besturen kunnen bij het LOGO terecht voor methodieken, materialen en projecten om een gezonde leefstijl te promoten, maar ook voor coaching en advies over een integraal gezondheidsbeleid.

Lokale dienstencentra (LDC) zijn woonzorgvoorzieningen die in de buurt een verbindende, preventieve en laagdrempelige werking ontwikkelen in en met de nabije omgeving. Gedurende minstens 32 uur per week kan u er als gebruiker terecht voor opvang en ontmoeting. Het LDC biedt objectieve en transparante informatie, ontspanning en ontmoeting aan de buurtbewoners. Het LDC is er voor iedereen. Met behulp van de buurtanalyse worden er echter ook specifieke doelgroepen bepaald, met prioritaire aandacht voor ouderen, mantelzorgers en kwetsbare personen. Het centrum benut, ondersteunt, stimuleert en versterkt waar nodig de krachten van de buurt en burenhulp door initiatieven te nemen om de sociale cohesie te ontwikkelen en te bevorderen en zo de participatie van kwetsbare groepen te vergroten. Het lokale verenigingsleven en de buurtbewoners worden hierbij actief betrokken. Een lokaal dienstencentrum kan, maar hoeft niet, erkend te worden door het Departement Zorg van de Vlaamse Overheid.

Woonzorgvoorzieningen worden vaak ingericht in buitenwijken van de gemeenten, afgesneden van het centrum. Ook ouderen met zorgnoden sluiten graag aan bij een levendige buurt. Schenk dus aandacht aan de locatie bij de inplanting van nieuwe woonzorgvoorzieningen.

In een dementievriendelijke gemeente krijgen personen met dementie en mantelzorgers blijvend kansen om zich te ontplooien en staan kwaliteit van bestaan, respect en inclusie voorop. Ze blijven deelnemen aan het ‘gewone leven’ en worden aangesproken op hun mogelijkheden, in plaats van kwetsbaarheid. Als lokaal bestuur kan je hier doorheen een mix van dementievriendelijke initiatieven aan tegemoet komen. Zorg wel dat acties voeling houden met wie de personen met dementie in jouw gemeente zijn. De sleutel tot succes zit in een beweging die vertrekt vanuit de noden van personen met dementie en hun mantelzorgers. Het doe-boek ‘samen voor een dementievriendelijk Vlaanderen’ staat vol methodieken, tips en goede praktijken om hiermee aan de slag te gaan.

132 projecten in Vlaanderen en Brussel gingen in 2022 aan de slag om van hun buurt een zorgzame buurt te maken. In een zorgzame buurt wonen mensen comfortabel in hun woning of vertrouwde buurt. Het is een buurt waar jong en oud elkaar kennen en helpen. Hier staat levenskwaliteit centraal, voorzieningen en diensten zijn er voor iedereen toegankelijk. Iedereen voelt er zich goed en wordt geholpen, ongeacht de ondersteuningsbehoeften. Eind februari 2024 lopen de subsidies voor de projecten ‘Zorgzame buurt’ ten einde. De voorbije 2 jaren zijn hieruit heel waardevolle initiatieven opgestart. Het is belangrijk deze initiatieven de mogelijkheid te geven om hun werking te verduurzamen. Dit kan doorgaans niet met eigen middelen; het vraagt bijkomende ondersteuning vanuit de lokale besturen. We hopen hier ook op verdere financiering vanuit de volgende Vlaamse regering.

Naast het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden (als onderdeel van de Vlaamse sociale bescherming), geven veel gemeenten ook een zogenaamde ‘gemeentelijke mantelzorgpremie’. Dit is een bedrag dat maandelijks of jaarlijks wordt toegekend aan een mantelzorger. De gemeenten zijn vrij om zelf voorwaarden vast te leggen. Een dergelijke premie kan op verschillende manieren worden toegekend, maar meestal gebeurt dit door toekenning van een bepaald bedrag aan de mantelzorger of de zorgbehoevende die een beroep doet op naasten die de zorg opnemen. Een aantal gemeenten experimenteert echter met mantelzorgcheques, waarmee de mantelzorger iets kan aankopen in een lokale handelszaak (bijvoorbeeld een koffie gaan drinken), kan deelnemen aan een betalende activiteit voor mantelzorgers en/of deze cheque kan gebruiken als korting op de prijs voor respijtzorg (gebruik van het dagverzorgingscentrum, het centrum voor kortverblijf en/of een oppasdienst). Door met dit systeem te werken, krijgt de mantelzorger de kans om aan zelfzorg te doen, wat erg belangrijk is. Het is dus zowel een waardering vanuit het lokale bestuur voor de mantelzorger als een opportuniteit voor de mantelzorger om me-time op te nemen.

Een degelijk lokaal mantelzorgbeleid eindigt echter niet met het geven van een mantelzorgpremie of -cheque. Een deel van de mantelzorgers wil ook geïnformeerd worden over hun rechten en plichten of de mogelijkheden om de zorg draagbaarder te maken. De mantelzorgverenigingen, waaronder de vzw Liever Thuis LM, organiseren infosessies, voordrachten en praatgroepen op maat van de mantelzorgers. Vaak werken ze hiervoor samen met lokale dienstencentra en ouderenverenigingen, zoals Vief. Het lokale bestuur kan deze activiteiten faciliteren door gemeentelijke zalen gratis ter beschikking te stellen van de verenigingen. Hieruit kan een kwaliteitsvolle samenwerking groeien. Zo is er vandaag al een mooie samenwerking met het lokale bestuur van o.a. Brugge, Roeselare, Gavere, Wetteren en Hasselt voor de organisatie van een mantelzorgcafé. Ook een aantal eerstelijnszones is al op deze kar gesprongen. Door de handen in elkaar te slaan, kan een bredere groep van mantelzorgers bereikt en dus geïnformeerd en ondersteund worden.