De toegankelijkheid van stemlokalen speelt een cruciale rol in het waarborgen van een inclusieve en democratische samenleving. Het is belangrijk dat iedereen op een zelfstandige, veilige en comfortabele manier gebruik kan maken van het stemrecht. Een stemlokaal is een tijdelijke inrichting in een bestaand gebouw zoals een school, een dienstencentrum of een feestzaal. Deze gebouwen zijn niet altijd even toegankelijk. Het lokaal bestuur kiest zelf op welke locaties de stemlokalen worden ingericht. Er zijn slechts enkele wettelijke bepalingen waaraan voldaan moet worden. Deze garanderen de toegankelijkheid onvoldoende. Inter, het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid, geeft enkele aanbevelingen voor de keuze en inrichting van toegankelijke stemlokalen. Het initiatief Stem Ervaren onderschrijft deze aanbevelingen.
Wettelijke bepalingen
Er zijn enkele zaken omtrent de inrichting van de stemlokalen wettelijk bepaald door normen in het ministerieel besluit. Deze zijn:
- Een kiezer die wegens een handicap niet in staat is zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, mag zich met toestemming van de voorzitter door een persoon van zijn keuze laten bijstaan. Dat is niet in strijd met het stemgeheim.
- Een kiezer met een handicap mag zich in het stemlokaal laten begeleiden door een assistentiehond.
- In elk gebouw waarin gestemd wordt, stelt de gemeente voor kiezers met een handicap minstens één speciaal ingericht stemhokje ter beschikking. In een gebouw waarin zich meer dan vijf stemlokalen bevinden, wordt ten minste één speciaal ingericht stemhokje ter beschikking gesteld per vijf stemlokalen. Die stemhokjes worden in of in de onmiddellijke nabijheid van de stemlokalen geplaatst. Het stemhokje dat zich niet op het gelijkvloers bevindt, is bereikbaar via een lift.
- Niveauverschillen op de gelijkvloerse verdieping worden voorzien van een hellend vlak in antislipmateriaal, zodat de stemlokalen voor iedereen toegankelijk zijn. Het hellingspercentage van dat hellend vlak bedraagt hoogstens:
o 10 % bij niveauverschillen tot 10 centimeter;
o 5 % bij niveauverschillen van meer dan 10 centimeter. - Vanaf de ingang van het gebouw wordt met universele pictogrammen duidelijke signalisatie aangebracht zodat de personen die daarvan willen gebruikmaken, de plaats van dat stemhokje gemakkelijk kunnen vinden.
- Het aangepaste stemhokje voldoet aan de volgende voorwaarden:
o Vóór het stemhokje is voorzien in een vrije bewegingsruimte met een diameter van minstens 150 cm;
o In het stemhokje is voorzien in een vrije bewegingsruimte met een diameter van minstens 150 centimeter;
o Het stemhokje bevat een onderrijdbare schrijftafel waarvan het blad zich bevindt op een hoogte van 80 tot maximaal 85 centimeter, een breedte heeft van 1 meter en een diepte van minstens 60 centimeter. Onder het schrijfblad is een vrije hoogte van minimaal 70 tot 75 centimeter. - In het stemlokaal wordt een vergrootglas ter beschikking gesteld van de kiezers.
- In de onmiddellijke omgeving van elk speciaal ingericht stemhokje staat een stoel ter beschikking.
Adviezen
Omdat de wettelijke bepalingen erg beperkt zijn, geeft Inter aanvullende tips voor de keuze van geschikte locaties voor de stemlokalen en de inrichting ervan. Deze gaan over:
- Bereikbaarheid: vlot bereikbaar te voet, met de fiets, met het openbaar vervoer en de auto
- Toegangspad
- Aangepaste en voorbehouden parkeerplaatsen
- Ingang
- Bereikbaarheid lokaal
- Algemene inrichting van het stemlokaal
- Het aangepast stemhokje
- Communicatie
In de brochure Toegankelijkheid van stemlokalen vind je alle concrete tips per aanbeveling.
Aangezien het lokaal bestuur de keuzes maakt over de stemlocaties, raden wij ten zeerste aan deze informatie door te sturen naar de lokale politici en stakeholders.